Đông Trùng Hạ Thảo là gì?
Đông trùng hạ thảo là một loại dược liệu quý có bản chất là dạng ký sinh của loài nấm Ophiocordyceps sinensis thuộc nhóm nấm Ascomycetes trên cơ thể ấu trùng của một số loài bướm trong chi Thitarodes. Phần dược tính của thuốc đã được chứng minh là do các chất chiết xuất từ nấm Ophiocordyceps sinensis (phần hạ thảo).
Tên gọi “đông trùng hạ thảo” được xuất phát từ quan sát thực tế khi thấy vào mùa hè nấm Ophiocordyceps sinensis mọc chồi từ đầu con sâu nhô lên khỏi mặt đất. Vào mùa đông thì nhìn cặp cá thể này giống con sâu (côn trùng), còn đến mùa hè thì chúng trông giống một loài thực vật (thảo mộc) hơn.
Đông trùng hạ thảo (ĐTHT) chủ yếu tìm thấy vào mùa hè vùng núi cao trên 4.000m ở cao nguyên Thanh Tạng (Thanh Hải-Tây Tạng) và Tứ Xuyên (Trung Quốc). Tuy nhiên, hiện nay nhiều loài nấm thuộc chi Ophiocordyceps và Cordyceps được nuôi trồng trên quy mô công nghiệp để tinh chế các hoạt chất có dược tính.
Hai chi nấm Ophiocordyceps và Cordyceps tương ứng có khoảng 170/570 loài khác nhau, và chỉ riêng ở Trung Quốc đã tìm thấy khoảng 60 loài. Tuy nhiên cho đến nay người ta mới chỉ nghiên cứu nhiều nhất được về hai loài Ophiocordyceps sinensis(Berk.) Sacc. và Cordyceps militaris (L. ex Fr.) Link.. Loài thứ hai được gọi là Nhộng trùng thảo.
>>> Xem thêm chủng giống gốc sản xuất Đông Trùng Hạ Thảo:
Đông trùng hạ thảo khi còn sống, người ta có thể trông rõ hình con sâu, với đuôi là một cành nhỏ, mọc lá. Khi sấy khô, nó có mùi tanh như cá, đốt lên có mùi thơm. Phần “lá” hình dạng giống ngón tay, dài khoảng 4 – 11 cm do sợi nấm mọc dính liền vào đầu sâu non mà thành. Đầu sâu non giống như con tằm, dài chừng 3–5 cm, đường kính khoảng 0,3 – 0,8 cm. Bên ngoài có màu vàng sẫm hoặc nâu vàng với khoảng 20-30 vằn khía, vằn khía ở gần đầu nhỏ hơn. Phần đầu có màu nâu đỏ, đuôi giống như đuôi con tằm, có tất cả 8 cặp chân, nhưng 4 đôi ở giữa là rõ nhất. Chất đệm nấm hình que cong mọc ra từ mình sâu non, dài hơn sâu non một chút. Sâu non dễ bẻ gãy, ruột bên trong căng đầy, màu trắng hơi vàng; chất đệm nấm khá dai và bên trong ruột hơi rỗng, có màu trắng ngà.
Sự phân bố của Đông Trùng Hạ Thảo
Đông trùng hạ thảo thường mọc ở những vùng núi cao, với khí hậu lạnh như là các cao nguyên có độ cao hơn mặt biển từ 4.000 đến 5.000m (cao Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hải, Cam Túc, Vân Nam… của Trung Quốc) với độ cao hơn mặt biển từ 4.000 đến 5.000m.
Nổi tiếng nhất là đông trùng hạ thảo thuộc vùng Tây Tạng, loại thuốc quý này được người dân Tây Tạng tìm ra từ cách đây từ rất lâu, và từ xa xưa nó đã được xem như một phương thuốc quý để bồi bổ cơ thể, chỉ dành cho những bậc vua chúa, đế vương.
Ngày nay, đông trùng hạ thảo càng ngày càng phổ biến trên thị trường và đã được nuôi trồng thành công trong phòng thí nghiệm cũng như trên quy mô công nghiệp tại Mỹ, Hàn Quốc, Thái Lan và cả Việt Nam.
Thành phần hóa dược của Đông Trùng Hạ Thảo
Các phân tích hoá học cho thấy trong sinh khối của đông trùng hạ thảo có 17 axít amin khác nhau, có D-mannitol, có lipit, có nhiều nguyên tố vi lượng như Ca, Fe, Zn, Mn, Cu và đặc biệt là Selen (tên quốc tế là Selenium). Rất hiếm vật chất trên trái đất có chứa Selen. Selen được xem là chất có khả năng tăng cường hệ miễn dịch, giúp ngăn ngừa ung thư.
>>> Xem thêm: Selen là gì?
Đông trùng hạ thảo còn có chứa nhiều loại vitamin (trong 100 g đông trùng hạ thảo có 0,12 g vitamin B12; 29,19 mg vitamin A; 116,03 mg vitamin C, ngoài ra còn có vitamin B2 (riboflavin), vitamin E, vitamin K…).
Quan trọng hơn là trong sinh khối đông trùng hạ thảo có nhiều chất có hoạt tính sinh học mà các nhà khoa học đang phát hiện dần dần ra nhờ các tiến bộ của ngành hoá học các hợp chất tự nhiên. Nhiều hoạt chất này có giá trị dược liệu cao. Trong đó phải kể đến axít cordiceptic, cordycepin, adenosin, hydroxyethyl-adenosin. Đáng chú ý hơn cả là nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy-Etyl-Adenosin- Analogs).
Công dụng của Đông Trùng Hạ Thảo
Theo các ghi chép về đông dược cổ, đông trùng hạ thảo là một vị thuốc bồi bổ hết sức quý giá, có tác dụng tích cực với các bệnh như thận hư, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối, ho hen do phế hư hoặc cả phế, thận đều hư, và có tác dụng tốt đối với trẻ em chậm lớn.
Đông trùng hạ thảo là một trong những vị thuốc quý của đông y, được khai thác khó khăn, có khả năng bồi bổ và tăng cường sức khỏe, cải thiện đời sống tình dục, tăng cường khả năng miễn dịch. Mặt khác các nghiên cứu cổ truyền cũng như các thực nghiệm hiện đại đều xác định đông trùng hạ thảo hầu như không có tác dụng phụ đối với cơ thể người và động vật.
Nhờ vào các hợp chất tự nhiên đặc biệt, đông trùng hạ thảo mang lại các dụng sinh học quan trọng như
1. Đối với Hệ thống miễn dịch: ĐTHT làm tăng cường hoạt động miễn dịch tế bào, dịch thể. Giúp chống viêm nhiễm, ngăn chặn sự phát triển, lây lan của vi khuẩn, virus. Giúp giảm dần các loại bệnh tật, ngăn ngừa, phòng chống di căn trong ung thư.
2. Hệ tuần hoàn, tim mạch, thần kinh: ĐTHT chứa hàm lượng cao Mannitol, là chất làm giãn nở cơ tim và mạch máu não, tăng tuần hoàn não và tim. ĐTHT còn làm giảm mở máu, giảm cholesterol và lipoprotein, hạn chế xơ vữa động mạch.
3. Hệ thống nội tiết, sinh dục: Với phụ nữ, ĐTHT giúp điều hoà nội tiết tố, khắc phục các triệu chứng: kinh nguyệt, sau sinh nở, tiền mãn kinh và mãn kinh. Gia tăng hồng cầu cho phụ nữ ,lan da hồng hào .Ngoài ra, còn giúp cải thiện chứng lạnh tử cung (trường gặp trong các trường hợp hiếm muộn, sảy thai).
4. Hệ trao đổi chất: ĐTHT làm tăng cung cấp và chuyển tải oxy, tăng lưu thông máu, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất của tế bào, phân huỷ và trung hoà chất thải và độc tố trong cơ thể, duy trì môi trường cơ thể lành mạnh, ngăn chặn lão hoá, kéo dài tuổi thọ.
5. Thận: ĐTHT cho tác dụng rõ và nhanh trong việc phục hồi và làm giảm triệu chứng viêm thận mãn, suy thận, mệt mỏi, đau lưng, tê nhức các chi/khớp.- Có tác dụng rất tốt trong việc điều trị bệnh rối loạn tình dục, thận hư, chữa bệnh liệt dương, tăng cường chức năng nam giới, chữa yếu sinh lý và chữa vô sinh hiệu quả.
6. Phổi: ĐTHT có công dụng nhanh, mạnh với các vấn đề của đường hô hấp: ho, đàm, suyễn, viêm/hen phế quản, lao
7. Gan: Đông Trùng Hạ Thảo còn có tác dụng bảo vệ gan, hỗ trợ điều trị viêm gan cấp, mãn tính, xơ gan, bệnh dạ dày, đường ruột
8. Trong ĐTHT có chứa nhiều acid amin nên rất tốt cho trẻ em biếng ăn, suy dinh dưỡng, đăc biệt là hiệu quả đối với trẻ hay măc các bệnh về đường hô hấp như viêm hong, ho, viêm phế quản mãn tính.
>>> Xem thêm: Công dụng Đông Trùng Hạ Thảo
Cách sử dụng Đông Trùng Hạ Thảo
Tuỳ theo từng bài thuốc mà đông trùng hạ thảo tham gia, người ta có các chế biến nó khác nhau. Phổ biển nhất là hầm lên hoặc ngâm rượu. Cần phải phân biệt loại đông trùng hạ thảo dùng trong đông y và các chất có dược tính được tinh chế từ các chi nấm Cordyceps được nuôi trồng trên quy mô công nghiệp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
